مباني نظري و پيشينه پژوهش (فصل دو) ساختار سازمان
تعریف ساختار سازمان :
مفهوم ساختار سازمان مثل بسیاری از مفاهیم علوم اجتماعی و انسانی تعاریف گوناگونی دارد که آگاهی آنرا طی یک کتاب و گاهی به صورت فشرده تعریف می کنند سازمان هدف دارد یعنی برای دستیابی به هدف ها و مقاصد معینی تشکیل شده اند .
سازمان عبارتست از هماهنگی معقول تعدادی از افراد که برای تحقق هدف یا منظور مشترکی از طریق تقسیم وظایف و برقراری روابط منظم و منطقی به طور مستمر فعالیت می کنند . که منظور از ساختار سازمان اشاره به ساختمان یا مجموعه ای از ساختمان ها نیست و سازمان لزوماً در چهارچوب دیوار ساختمان محدود نمی شود . مشخصه اصلی سازمان دامنه ی فعالیت و الگوی روابط انسانی آن است که به واسطه آن هدفهای سازمانی تحقق می یابد که این الگو دو وجه رسمی و غیر رسمی را شامل می شود . ( علاقه بند ، 1379 ).
ساختار سازمانی ، راه یا شیوه‌ای است که به‌وسیله آن ، فعالیت‌های سازمانی تقسیم ، سازمان‌دهی و هماهنگ می‌شوند . سازمان‌ها ساختارهایی را به‌وجود می‌آورند ؛ تا فعالیت‌های عوامل انجام کار را هماهنگ کرده و اعمال اعضا را کنترل نمایند . ساختار سازمانی در نمودار سازمانی نمایان می‌شود . نمودار سازمانی نیز یک نماد قابل رؤیت از کل فعالیت‌ها و فرایندهای سازمان است .( اعرابی ، 1385 )
متغیر‌های زیادی را به‌عنوان ابعاد ساختار سازمانی نام برده‌اند ، از آن جمله می‌توان به اجزای اداری ، استقلال ، تمرکز ، پیچیدگی ، تفویض اختیار ، تفکیک ، رسمیت ، انسجام ، حرفه‌ای شدن ، حیطه نظارت ، تخصص‌گرایی ، استاندارد سازی و سطوح سلسله مراتب عمودی اشاره کرد . از بین این عوامل ، اغلب دانشمندان بر سه بعد پیچیدگی ، رسمیت و تمرکز به‌عنوان ابعاد اصلی سازمان اتفاق نظر دارند و معتقدند که به‌نوعی دیگر ابعاد ساختار سازمانی را دربرمی‌گیرند .( قلی پور ، 1380 )
ارکان ساختار سازمانی
در طرح‌ریزی ساختار سازمانی سه رکن مورد توجه قرار می‌گیرد :
1 . ساختار سازمانی ، تعیین‌کننده روابط رسمی و گزارش‌گیری در سازمان است و نشان‌دهنده سطوحی است که در سلسله مراتب اداری وجود دارد و حیطه کنترل مدیران را نیز مشخص می‌نماید .
2 . ساختار سازمانی ، تعیین‌کننده جایگاه افرادی است که به‌‌صورت گروهی در یک واحد کار می‌کنند و به گروه‌بندی یا تقسیم‌بندی واحدهایی که در کل سازمان وجود دارد ، می‌پردازد .
3 . ساختار سازمانی ، دربرگیرنده طرح سیستم‌هایی است که به‌وسیله آن‌ها همه واحدها هماهنگ و یکپارچه می‌شوند . در نتیجه ، ارتباط مؤثر در سازمان تضمین خواهد شد .( اعرابی ، 1385 )
پیچیدگی
اساس و پایه کارهایی که بر روی ساختار انجام شده ، براساس نظریات وبر قرار دارد . وی شکل آرمان‌گرایانه از ساختار سازمانی به‌نام دیوان‌‌سالاری ( بوروکراسی ) را ارایه کرد .
دو پژوهشگر دیگر به‌نام‌های برنز و استاکر دو الگو از سازمان را ارایه دادند ، که در دو سر یک پیوستار قرار داشت . ساختار " مکانیکی " یکی از این دو الگو بود ،
